Polskie tradycje wigilijne

Wigilia to najbardziej uroczyste święto w roku w Polsce. Sama nazwa pochodzi od łacińskiego słowa vigilare – opiekować się, nadzorować.

Tradycje wigilijne w Polsce – opłatek i uczta

Najważniejszym elementem uroczystego wieczoru jest rodzinny obiad składający się z dań bezmięsnych. Najczęściej nakrywa się stół białym obrusem, a na świąteczny obiad serwują barszcz z uszami, zupę grzybową, karpia, świątecznego śledzia i duszoną kapustę oraz pierogi. Od dawna istnieje tradycja umieszczania na stole wigilijnym 12 potraw – według liczby apostołów. Inne ważne tradycje wigilijne w Polsce to przełamanie się opłatkiem, pozostawienie przy stole wolnego miejsca dla przypadkowego gościa, a także w umieszczanie siana pod obrusem.

Zwyczaj dzielenia się opłatkiem ma na ogół charakter bardzo symboliczny, a jego historia jest ciekawa i warta szczególnego wspomnienia. Łamanie opłatka przenosi nas z powrotem do historii biblijnego chleba, do idei „dzielenia chleba” w sensie materialnym i duchowym. Część „materialna” opłatka symbolizuje bogactwo i hojność.

Początkowo opłatki nie miały nic wspólnego z Bożym Narodzeniem jako takim, ale były częścią Eucharystii lub Komunii. Najwcześniejsze tradycje wigilijne w Polsce związane z opłatkiem pochodzą z XVIII wieku. Wówczas pojawił się rodzaj wypieku, który kształtem przypominał dzisiejsze opłatki. Zdobiono je scenami z historii chrześcijaństwa. Symbolizowały obfitość chleba w domu i wierzono, że okruchy opłatków wrzucane do studni oczyszczają wodę.

Tradycje Świąt Bożego Narodzenia – pierwsze gwiazdka

Celebracja Wigilii rozpoczyna się dopiero wtedy, gdy na niebie pojawi się pierwsza gwiazda, symbolizująca tą, które prowadziła Mędrców do miejsca urodzin Jezusa Chrystusa. Szczególne tradycje świąt bożego narodzenia dotyczą przyjmowania gości.

Tradycja nakazuje, aby na świątecznym stole postawić o jedno nakrycie więcej. Uważa się, że w Wigilię Bożego Narodzenia należy wpuścić do domu każdego i należy go przyjąć życzliwie. Dawne tradycje świąt bożego narodzenia nakazywały przygotować nieparzystą liczbę dań. Dziś najczęściej jest odwrotnie. Dań powinno być 12, co symbolizuje liczbę apostołów. Menu na następny dzień jest szczególnie typowe dla większości dań mięsnych.

Polskie tradycje wigilijne – lista potraw

Rodzaj podawanych dań zależy od regionu, ale można stworzyć listę tych najczęstszych:

• Barszcz z „uszami” (małe pierożki z nadzieniem grzybowym) na kwasie buraczanym. To od niego rozpoczyna się posiłek.
• Polskie tradycje wigilijne to też zupa grzybowa z suszonych grzybów leśnych.
• Prawdziwym must have wigilijnego stołu jest karp (zwykle smażony w panierce), śledź w śmietanie i zupa rybna (najczęściej z karpia). Dawniej na stołach szlacheckich podawano szczupaka w galarecie.
• Bigos (duszona kapusta kiszona z grzybami) – podawana zazwyczaj jako dodatek do smażonego karpia.
• Pierogi - najczęściej z grzybami i kapustą).

Polskie tradycje wigilijne przesączone są symboliką. Tradycyjne składniki kolejnych dań mają swoje znaczenie. Wierzono, że jedzenie podawane na stole w wigilie stanowi swego rodzaju połączenie pomiędzy światem żywych i zmarłych. Grzyby od dawna kojarzą się z możliwością kontaktu z duszami zmarłych przodków. Kapusta w potrawach wielkopostnych na Wigilię jest symbolem zdrowia, a mak – symbolizuje dobrobyt.

Pozostałe tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe

Świąteczny stół wigilijny i same Święta Bożego Narodzenia w Polsce nie są kompletne bez pysznych deserów. Najważniejsza z nich jest kutia (robiona z jęczmienia) z dodatkiem mielonego maku, orzechów i miodu oraz suszonych owoców. Generalnie mak jest często obecny w deserach podczas świąt.

Tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe w północno zachodniej Polsce są nierozerwalnie związane z piernikami. Szczególną tajemnicą tego deseru jest to, że jego przygotowanie zajmuje kilka tygodni, ponieważ ciasto zmieszane z makiem musi dojrzeć. Takie pierniki nie psują się długo i są uważane za symbol dobrobytu. Robi się też pierniki z cynamonem i imbirem. Oprócz słodyczy zwykle podaje się kompot z suszonych owoców.

Pierwotnie tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe nakazywały, aby na świątecznym stole nie było alkoholu. Dziś niestety zapomina się o tej zasadzie.

Oczywiście święta byłyby niekompletne bez prezentów. Roznosi je oczywiście Święty Mikołaj. Według legendy to święty, który zasłynął ze swojej hojności wobec biednych. Polskich Świąt po prostu nie da się sobie wyobrazić bez kolęd. Istnieje około 1500 odmian polskich kolęd. Te najpiękniejsze powstawały w Polsce od XIV-XV wieku. Sama wigilia kończy się pasterką – mszą w kościele, która zaczyna się dokładnie o godzinie 24.00.